Het gebruik van een polygraaftest in een strafonderzoek

De polygraaftest, in de volksmond vaak de leugendetector genoemd, is een apparaat dat fysieke reacties zoals hartslag, bloeddruk, ademhaling en huidgeleiding meet om te bepalen of iemand de waarheid spreekt. In populaire cultuur wordt de polygraaftest vaak gepresenteerd als een onfeilbaar middel om leugens te ontmaskeren, maar in de realiteit is het gebruik van deze test binnen het Belgische rechtssysteem omstreden en beperkt. In deze blogpost bespreken we de status van de polygraaftest, de juridische waarde ervan, en de controverse die het omringt.

Wat is een Polygraaftest?

Een polygraaftest meet fysieke reacties die naar verluidt veranderen wanneer iemand liegt. De onderliggende veronderstelling is dat liegen stress veroorzaakt, wat kan leiden tot meetbare veranderingen in vitale functies. De test wordt meestal afgenomen door een getrainde operator die de resultaten interpreteert om te bepalen of de persoon mogelijk de waarheid verbergt.

Wettelijke status

In België is het gebruik van de polygraaftest niet wettelijk verboden, maar ook niet algemeen aanvaard als bewijsmiddel in de rechtbank. Dit betekent dat de resultaten van een polygraaftest niet automatisch worden erkend als geldig bewijs. De rechter heeft de discretie om te beslissen of de resultaten van een polygraaftest worden toegelaten, maar dit gebeurt zelden.

De reden hiervoor is dat de betrouwbaarheid van de polygraaftest wetenschappelijk wordt betwist. Verschillende studies hebben aangetoond dat de test vatbaar is voor fouten, zoals valse positieven (waarbij een onschuldige persoon als leugenachtig wordt aangemerkt) en valse negatieven (waarbij een schuldige persoon als waarheidsgetrouw wordt beschouwd). Bovendien kunnen ervaren verdachten de test manipuleren, bijvoorbeeld door hun ademhaling of hartslag bewust te controleren.

Gebruik in een strafonderzoek

Hoewel de resultaten van een polygraaftest in België niet als doorslaggevend bewijs worden beschouwd, kan de test soms worden gebruikt als hulpmiddel in het kader van een politieonderzoek. De politie kan bijvoorbeeld een verdachte vragen om vrijwillig een polygraaftest af te leggen om een bepaald spoor te volgen of druk uit te oefenen tijdens een verhoor. Het resultaat kan echter enkel dienen als bijkomende informatie en niet als primaire basis voor een veroordeling.

Het vrijwillige karakter van de test is ook cruciaal. Niemand kan in België worden gedwongen om een polygraaftest te ondergaan. Dit komt voort uit het fundamentele recht om niet tegen zichzelf te getuigen (het zwijgrecht), dat verankerd is in het Belgische strafrecht.

Controverses en kritiek

De polygraaftest blijft een omstreden instrument vanwege de twijfels over de wetenschappelijke validiteit ervan. Critici wijzen erop dat fysieke reacties zoals verhoogde hartslag of zweten niet exclusief zijn voor liegen, maar ook kunnen worden veroorzaakt door angst, nervositeit, of zelfs bepaalde medische aandoeningen. Dit maakt de resultaten van de test moeilijk te interpreteren en vatbaar voor misbruik.

Daarnaast is er bezorgdheid over de ethische implicaties van het gebruik van een polygraaftest. Aangezien de test geen absolute waarheidsdetector is, kan het gebruik ervan leiden tot onterechte verdenkingen of druk op verdachten om valse bekentenissen af te leggen.

Conclusie

De polygraaftest heeft een bijna mythische status in populaire cultuur, maar in het Belgische rechtssysteem speelt het slechts een marginale rol. Hoewel het in bepaalde gevallen door de politie kan worden gebruikt als hulpmiddel tijdens een onderzoek, wordt het zelden beschouwd als betrouwbaar of doorslaggevend bewijs in de rechtbank. De test blijft omgeven door controverse en wetenschappelijke twijfel, wat verklaart waarom Belgische rechters uiterst terughoudend zijn om polygraaftestresultaten te aanvaarden in strafzaken. Het blijft dan ook belangrijk om kritisch te blijven ten aanzien van de waarde en het gebruik van de polygraaftest binnen het rechtssysteem.