Verontrustende opvoedingssituaties (VOS)

In de wereld van het ouderschap en de opvoeding kunnen zich situaties voordoen die verontrustend zijn voor het welzijn van een kind. Deze situaties, bekend als “verontrustende opvoedingssituaties” oftewel “VOS”, worden serieus genomen door het Belgische rechtssysteem en hebben als doel de bescherming van kinderen te waarborgen. Bij een VOS wordt steeds de jeugdrechtbank ingeschakeld.

Verontrustende opvoedingssituatie?

Een verontrustende opvoedingssituatie wordt gedefinieerd als elke situatie waarin een kind wordt blootgesteld aan omstandigheden die zijn fysieke, emotionele of psychologische welzijn in gevaar brengen. Dit kan verschillende vormen aannemen, waaronder verwaarlozing, misbruik, huiselijk geweld, drugsmisbruik in het gezin, ernstige conflicten tussen ouders en meer. Het is belangrijk op te merken dat deze situaties vaak verborgen blijven voor buitenstaanders, waardoor het essentieel is dat professionals die met kinderen werken alert zijn op tekenen van verontrustend gedrag.

Hulpverleners zoeken zo veel mogelijk naar oplossingen in de vrijwillige – buitengerechtelijke – hulpverlening. Soms lukt dat niet en blijkt de situatie zo onveilig of bedreigend voor een minderjarige dat de hulpverlener het als zijn plicht ziet om op te treden. Dit is vooral het geval bij verontrusting, bijvoorbeeld:

• De ontwikkelingskansen van een minderjarige zijn bedreigd. De jongere gaat bv. heel weinig naar school.
• De (psychische, fysieke of seksuele) integriteit van de minderjarige is aangetast. Dat gaat bv. over een kind dat wordt geslagen of misbruikt.

Wanneer de hulp in het kader van die verontrusting vastloopt of niet aanvaard wordt, kan de hulpverlener terecht bij een gemandateerde voorziening.

In Vlaanderen zijn er twee gemandateerde voorzieningen:

• Ondersteuningscentrum jeugdzorg (OCJ);
• Vertrouwenscentrum Kindermishandeling (VK)

Ondersteuningscentrum jeugdzorg (OCJ)

Het OCJ speelt een cruciale rol bij het onderzoeken van verontrustende opvoedingssituaties en het nemen van passende maatregelen om het kind te beschermen.

Het OCJ heeft vier kerntaken:

• consult aan hulpverleners;
• onderzoeken en beslissen of tussenkomst door de overheid noodzakelijk is voor de veiligheid of ontwikkeling van een kind of jongere;
• hulpverlening opstarten of lopende hulpverlening mee opvolgen;
• doorverwijzen naar de jeugdrechter als gerechtelijke jeugdhulp nodig is.

De taken van het OCJ worden uitgevoerd door consulenten. Elke consulent volgt de situatie van een aantal jongeren persoonlijk op. Beslissingen gebeuren evenwel steeds door het hele team van consulenten binnen het OCJ. Deze gedeelde besluitvorming zorgt ervoor dat de hulpverlening die een jongere krijgt, niet afhangt van de mening van één persoon.

Zolang de hulp via het OCJ loopt, is het nog steeds vrijwillige jeugdhulp, dus met het akkoord van de jongere en zijn ouders. Maar een jongere of ouder kan niet zomaar beslissen om de hulp te veranderen of stop te zetten. Daarover wordt samen beslist in onderling overleg.

Van zodra blijkt dat vrijwillige hulpverlening niet meer mogelijk is, kan het OCJ beslissen om gerechtelijke jeugdhulp op te starten en het dossier doorverwijzen naar de jeugdrechtbank.

Vertrouwenscentrum kindermishandeling (VK)

Het VK is multidisciplinair samengesteld en bestaat uit een team van maatschappelijk werkers, psychologen, pedagogen en artsen. Elke situatie die bij het VK is aangemeld, wordt in dit team besproken.

Een Vertrouwenscentrum kan een opdracht Maatschappelijke Noodzaak (MaNo) krijgen, voorzien binnen het Decreet integrale jeugdzorg. Dit kan gevraagd worden door hulpverleners wanneer zij in ernstige situaties van kindermishandeling niet meer verder kunnen, of door het Jeugdparket. Deze procedure geeft een gezin een laatste kans om binnen vrijwilligheid, samen met hulpverleners, iets aan hun situatie te doen. Wanneer dit niet lukt heeft het Vertrouwenscentrum het mandaat om het dossier over te maken aan het Jeugdparket, dat een jeugdrechter kan vorderen.

Professionele hulpverleners kunnen rechtstreeks contact opnemen met een Vertrouwenscentrum.

Burgers kunnen terecht op het nummer 1712, waar ze verder geholpen worden.

Bij twijfel omtrent een verontrustende opvoedingssituatie kan u steeds contact opnemen met onze jeugdadvocaten om na te gaan welke stappen er kunnen ondernomen worden.

Blijf er zeker niet te lang mee zitten! Een eerste gesprek kan al veel opheldering bieden.