Herstelbemiddeling voor minderjarigen

Binnen het domein van het jeugdrecht is het concept “herstelbemiddeling” naar voren gekomen als een alternatieve benadering voor het oplossen van conflicten en het sanctioneren van minderjarige overtreders. In deze blogpost willen we de essentie van herstelbemiddeling voor minderjarigen verkennen, de principes ervan bespreken, en de implicaties ervan binnen het juridische landschap belichten.

Voor wie?

Minderjarigen die een jeugddelict hebben gepleegd, hun slachtoffers en de context.

Wie beslist tot herstelbemiddeling?

Herstelbemiddeling is een aanbod vanuit het Parket of de Jeugdrechtbank, waarbij een bemiddelaar een communicatieproces opstart tussen minderjarige verdachten van een jeugddelict, hun slachtoffers en hun context.

Het communicatieproces dat wordt opgestart heeft als doel:

• Het misdrijf en zijn gevolgen te bespreken;
• De minderjarige en het slachtoffer te begeleiden in de zoektocht naar herstel voor de gevolgen van de feiten;
• De minderjarige en het slachtoffer de kans te bieden zich te herpositioneren ten opzichte van elkaar en van de feiten.

Hoe werkt een herstelbemiddeling?

In tegenstelling tot traditionele strafrechtelijke maatregelen, die zich vaak alleen richten op het straffen van minderjarige overtreders, streeft een herstelbemiddeling ernaar de schade veroorzaakt door de overtreding aan te pakken en de relaties tussen de overtreder, het slachtoffer en de gemeenschap te herstellen.

Een herstelbemiddeling houdt in dat de overtreder, het slachtoffer en relevante belanghebbenden worden samengebracht in een gecontroleerde omgeving, gefaciliteerd door een getrainde bemiddelaar. Tijdens de bemiddelingssessies krijgen deelnemers de mogelijkheid om hun gevoelens te uiten, hun ervaringen te delen, en gezamenlijk te werken aan het vinden van onderling aanvaardbare oplossingen.

Bij de aanvang van een herstelbemiddeling zal de bemiddelaar eerst afzonderlijke gesprekken hebben met dader en slachtoffer. De bemiddelaar zal aan de kant van de dader aftoetsen hoe de feiten tot stand zijn gekomen en wat de achterliggende beweegredenen zijn geweest. De dader zal ook bewust worden gemaakt van het leed dat hij of zij heeft veroorzaakt bij het slachtoffer.

Aan de kant van het slachtoffer zal de bemiddelaar luisteren naar hoe de feiten een impact hebben gemaakt op het slachtoffer en hoe het slachtoffer daarmee probeert om te gaan. Er wordt het slachtoffer ook gevraagd om mogelijke suggesties te geven om de schade te “herstellen”. Dit gesprek zal nadien weer worden teruggekoppeld aan de dader.

Nadien gaat de bemiddelaar samen met de dader op zoek naar mogelijke oplossingen, zoals bijvoorbeeld:

• het volgen van een therapie;
• gemeenschapsdienst;
• betalen van een schadevergoeding;
• het schrijven van een brief aan het slachtoffer;
• eventueel materiële schade zelf herstellen (bv. het verwijderen van graffiti).

Verschillende oplossingen zijn mogelijk. Dader en slachtoffer kunnen dit samen afstemmen, in begeleiding door een bemiddelaar.

Belangrijke principes

Het proces van herstelbemiddeling werkt aan de hand van een aantal werkingsprincipes:

Vrijwilligheid

De betrokken partijen kunnen vrijwillig in- en uitstappen uit de bemiddeling.

Vertrouwelijkheid

Slechts met toestemming van de partijen wordt informatie van de ene naar de andere partij overgebracht. Het resultaat van het bemiddelingsproces kan naar de gerechtelijke instanties gecommuniceerd worden, indien alle partijen daarmee akkoord gaan. Ook indien een dader of slachtoffer beslist om niet mee te werken aan een herstelbemiddeling zal het Parket of de Jeugdrechtbank niet geïnformeerd worden over de reden waarom. Men krijgt louter het bericht dat de herstelbemiddeling niet kon worden opgestart. De reden hiervoor wordt niet meegedeeld.

Neutraliteit

De bemiddelaar stelt zich neutraal (of beter: meerzijdig partijdig) op. De bemiddelaar is er zowel voor de dader en het slachtoffer, houdt hun beide belangen in het oog en zorgt ervoor dat het evenwicht tussen de partijen niet verstoord wordt.

Transparantie

De bemiddelaar verduidelijkt aan de direct betrokken partijen zijn rol, zijn mogelijkheden en beperktheden, het doel en de grenzen van het bemiddelingsaanbod. Hij houdt op geen enkel moment informatie achter.

Voordelen

Een van de belangrijkste voordelen van herstelbemiddeling  is het potentieel om minderjarige overtreders te versterken door hen op een constructieve manier verantwoordelijk te houden voor hun daden. Door overtreders actief te betrekken bij het herstelproces, krijgen ze een dieper inzicht in de gevolgen van hun gedrag en ontwikkelen ze empathie jegens het slachtoffer. Bovendien kan deelname aan herstelrechtelijke praktijken recidive helpen voorkomen door de onderliggende oorzaken van het gedrag van de overtreder aan te pakken en persoonlijke groei en verantwoordelijkheid te bevorderen.

Bovendien blijkt herstelbemiddeling positieve effecten te hebben op slachtoffers, omdat het hen een platform biedt om hun zorgen te uiten, antwoorden te zoeken, en tot afsluiting te komen. Door dialoog en verzoening kunnen slachtoffers een gevoel van genezing en empowerment ervaren, wat mogelijk niet haalbaar is door alleen traditionele strafmaatregelen.

Vanuit een maatschappelijk perspectief weerspiegelt het omarmen van herstelbemiddeling een toewijding aan het opbouwen van veiligere en meer inclusieve gemeenschappen. Door dialoog, begrip en samenwerking te prioriteren boven straf en vergelding, bevordert herstelrecht sociale samenhang en vertrouwen, en stimuleert het een gevoel van collectieve verantwoordelijkheid voor het aanpakken en voorkomen van criminaliteit.

Hoewel het aanbod van herstelbemiddeling vaak vanuit Parket of Jeugdrechtbank komt, is het altijd mogelijk om hen voorafgaand te informeren van de intentie om mee te werken aan een herstelbemiddeling. Tijdens het gehele proces van herstelbemiddeling heeft men als minderjarig slachtoffer of dader altijd recht op bijstand door een  jeugdadvocaat.

Onze jeugdadvocaten hebben ruime ervaring met herstelbemiddeling en kunnen u steeds bijstaan of adviseren.