Categorie IV: Verhoor als verdachte die van zijn vrijheid werd beroofd

Uw rechten

Verdachten die van hun vrijheid werden beroofd, en dus gearresteerd werden voor verhoor of die reeds voordien aangehouden werden, bevinden zich in de meest kwetsbare situatie en beschikken zodoende ook over het meest uitgebreide arsenaal aan rechten.

Dezelfde rechten als voor verdachten die niet werden gearresteerd blijven gelden, maar deze worden ook uitgebreid met enkele bijkomende rechten. De rechten die reeds gelden voor verdachten die niet van hun vrijheid werden beroofd zijn:

“Vooraleer wordt overgegaan tot het verhoor van een verdachte, wordt aan de te ondervragen persoon op beknopte wijze kennis gegeven van de feiten waarover hij zal worden verhoord en wordt hem meegedeeld dat:

1. hij als verdachte wordt verhoord en dat hij het recht heeft om voor het verhoor een vertrouwelijk overleg te hebben met een advocaat naar keuze of een hem toegewezen advocaat, en zich door hem kan laten bijstaan tijdens het verhoor, in zoverre de feiten die hem ten laste kunnen worden gelegd een misdrijf betreffen waarvoor een vrijheidsstraf kan worden opgelegd; en, in geval hij niet van zijn vrijheid is benomen, hij zelf de nodige maatregelen moet nemen om zich te laten bijstaan;
2. hij de keuze heeft na bekendmaking van zijn identiteit om een verklaring af te leggen, te antwoorden op de hem gestelde vragen of te zwijgen;
3. hij niet verplicht kan worden zichzelf te beschuldigen;
4. zijn verklaringen als bewijs in rechte kunnen worden gebruikt;
5. hij kan vragen dat alle vragen die hem worden gesteld en alle antwoorden die hij geeft, worden genoteerd in de gebruikte bewoordingen;
6. hij kan vragen dat een bepaalde opsporingshandeling wordt verricht of een bepaald verhoor wordt afgenomen;
7. hij gebruik mag maken van de documenten in zijn bezit, zonder dat daardoor het verhoor wordt uitgesteld en dat hij, tijdens de ondervraging of later, mag vragen dat deze documenten bij het proces-verbaal van het verhoor of bij het dossier worden gevoegd.”

Bijkomende rechten worden weergegeven in de Wet Voorlopige Hechtenis:

“ Art. 2bis. § 1. Eenieder die van zijn vrijheid is beroofd (…) heeft vanaf dat ogenblik en vóór het eerstvolgende verhoor door de politiediensten, of bij gebrek hieraan door de procureur des Konings of de onderzoeksrechter, het recht om vertrouwelijk overleg te plegen met een advocaat naar keuze. Indien hij geen advocaat gekozen heeft of indien de advocaat verhinderd is, wordt contact opgenomen met de permanentiedienst die wordt georganiseerd door de Orde van Vlaamse balies en de « Ordre des barreaux francophones et germanophone », of bij gebrek hieraan door de stafhouder van de Orde of zijn gemachtigde.

Indien de te ondervragen persoon over onvoldoende inkomsten beschikt, zijn de artikelen 508/13 tot 508/18 van het Gerechtelijk Wetboek betreffende de toekenning van de gedeeltelijke of volledige kosteloosheid van de juridische tweedelijnsbijstand onverminderd van toepassing.

Vanaf het contact met de gekozen advocaat of de permanentiedienst, dient het vertrouwelijk overleg met de advocaat binnen twee uren plaats te vinden. Na het vertrouwelijk overleg, dat maximaal dertig minuten duurt, kan het verhoor aanvangen.

§ 2. De betrokken persoon heeft recht op bijstand door zijn advocaat tijdens de verhoren die plaatsvinden binnen de bij de artikelen 1, 1°, 2, 12 of 15bis bedoelde termijnen.

Het verhoor wordt gedurende maximaal vijftien minuten onderbroken met het oog op bijkomend vertrouwelijk overleg, hetzij eenmalig op verzoek van de ondervraagde persoon zelf of op verzoek van zijn advocaat, hetzij bij het aan het licht komen van nieuwe strafbare feiten die niet in verband staan met de feiten die hem overeenkomstig artikel 47bis, § 2, eerste lid, van het Wetboek van strafvordering ter kennis werden gebracht.

§ 3. Eenieder die van zijn vrijheid is beroofd (…), heeft het recht dat een vertrouwenspersoon over zijn aanhouding wordt ingelicht door de ondervrager of een door hem aangewezen persoon, via het meest geschikte communicatiemiddel.

Als er ernstige redenen bestaan om te vrezen dat men door deze inlichting zou pogen bewijzen te laten verdwijnen, dat de betrokkene zich zou verstaan met derden of zich aan het optreden van het gerecht zou onttrekken, kan de procureur des Konings of de met het dossier belaste onderzoeksrechter bij een met redenen omklede beslissing deze inlichting uitstellen voor de duur die noodzakelijk is om de belangen van het onderzoek te beschermen.

§ 4. Eenieder die van zijn vrijheid is beroofd overeenkomstig de artikelen 1, 2 of 3, heeft recht op medische bijstand.”

Het verhoor door de onderzoeksrechter

Na een eerste politieverhoor, is het mogelijk dat ook binnen de 48 uren na de arrestatie van de betrokkene, een verhoor wordt afgenomen door de onderzoeksrechter. Deze magistraat zal de feiten verder kunnen onderzoeken en dient na verhoor te beslissen over de eventuele aanhouding van de betrokkene. Opnieuw heeft de verdachte in het kader van dit verhoor recht op bijstand van een advocaat:

“Art. 7. De verdachte heeft recht op bijstand van zijn advocaat tijdens de ondervraging. Alleen de meerderjarige verdachte kan hiervan vrijwillig en weloverwogen afstand doen. De onderzoeksrechter maakt melding van deze afstand in het proces-verbaal van het verhoor. De advocaat mag opmerkingen formuleren overeenkomstig artikel 2bis, § 2, vierde lid.

De onderzoeksrechter verwittigt de advocaat tijdig van de plaats en het uur van de ondervraging die hij kan bijwonen. De ondervraging kan op het voorziene uur aanvangen, zelfs indien de advocaat nog niet aanwezig is. Als de advocaat ter plaatse komt, woont hij het verhoor bij.”

“De onderzoeksrechter moet de verdachte eveneens meedelen dat tegen hem een aanhoudingsbevel kan worden uitgevaardigd en hij moet zijn opmerkingen en, in voorkomend geval, die van zijn advocaat ter zake horen. “

Een advocaat tijdens het verhoor?

De politie zal de verdachte in het kader van Salduz verhoren categorie IV altijd moeten wijzen op zijn of haar recht op een vertrouwelijk overleg (telefonisch of in persoon) met een advocaat en/of bijstand van een advocaat. Indien men van dit recht geen gebruik wenst te maken, kan een volwassen persoon afstand doen van dit recht, doch enkel wanneer dit uitdrukkelijk, weloverwogen en schriftelijk gebeurt in een ‘afstandsdocument’.

Overheid en politiediensten dienen zich in het kader van Salduz verhoren categorie IV het meest proactief op te stellen in de zoektocht naar een raadsman. Uiteraard heeft een elke rechtsonderhorige steeds recht op vrije keuze van zijn advocaat.

Wanneer men van zijn vrijheid is beroofd, verkeert men evenwel in de onmogelijkheid om de eigen advocaat te contacteren. Wanneer de betrokkene de naam van zijn of haar raadsman aan de politiediensten opgeeft, zullen deze evenwel verplicht zijn deze te contacteren.

Enkel wanneer uw eigen raadsman niet bereikt kan worden, wanneer hij of zij verhinderd is, of wanneer u geen voorkeursadvocaat opgeeft, zal een advocaat gezocht worden via de permanentiedienst van de Orde van Advocaten. Dit gebeurt via de Salduz-webapplicatie. Advocaten kunnen zich opgeven om van wacht te zijn gedurende bepaalde tijdstippen en voor bepaalde politiezones. Na aanvaarding van de opdracht, heeft de advocaat maximaal 2 uur de tijd om ter plaatse te zijn en kan het verhoor aangevat worden.

De betrokkene heeft recht op een vertrouwelijk overleg gedurende maximaal 30 minuten met de raadsman. Hier zal meestal gewezen worden op de rechten die men bezit, op de juridische gevolgen en draagwijdte van eventuele verklaringen, op de verdere procedure die na verhoor zal volgen, …

In het kader van zijn bijstand tijdens het verhoor mag de advocaat niet antwoorden in plaats van zijn cliënt en mag hij het verhoor niet onnodig verhinderen. Zijn aanwezigheid en advies kan evenwel zeer belangrijk zijn; opdat men zichzelf niet onnodig incrimineert; opdat men zich ten gepaste tijde op zijn of haar zwijgrecht beroept; opdat er geen ongeoorloofde druk wordt uitgeoefend; …