Gedwongen opname van minderjarigen

De gedwongen opname, ook wel collocatie genoemd, is een ingrijpende maatregel waarbij iemand tegen zijn of haar wil in een psychiatrische instelling wordt opgenomen. Hoewel de meeste mensen dit fenomeen kennen vanuit het volwassenenrecht, is er ook een specifieke regeling voor minderjarigen. In deze blog gaan we dieper in op hoe collocatie bij jongeren wettelijk geregeld is, welke voorwaarden er gelden, en wat de rechten van het kind zijn.

Wat is een gedwongen opname?

Een gedwongen opname is een vrijheidsbeperkende maatregel die enkel in uitzonderlijke situaties wordt toegepast. Ze kan enkel als een persoon – in dit geval een minderjarige – lijdt aan een ernstige psychische aandoening én een gevaar vormt voor zichzelf of voor anderen.

Bij minderjarigen is het belangrijk dat de maatregel niet enkel juridisch correct is, maar ook pedagogisch en medisch verantwoord.

Wettelijk kader voor minderjarigen

De regels rond de gedwongen opname van minderjarigen vallen niet onder dezelfde wet als die voor volwassenen (de Wet van 26 juni 1990), maar worden vooral geregeld via het Jeugdhulpdecreet (in Vlaanderen).

In Vlaanderen spreekt men eerder over een gedwongen opname in een voorziening van de geestelijke gezondheidszorg via de jeugdrechtbank. Dit gebeurt meestal op vraag van ouders, voogd of jeugdhulpinstanties, in overleg met psychiaters of artsen. Ook het Parket kan dit vorderen.

Wanneer is collocatie bij een minderjarige mogelijk?

Er moeten verschillende voorwaarden vervuld zijn:

• De minderjarige moet ernstige psychische problemen vertonen.

• De minderjarige moet een acuut gevaar vormen voor zichzelf of voor zijn/haar omgeving.

• Vrijwillige hulpverlening moet onvoldoende blijken of onmogelijk zijn.

• Er moet een medisch verslag zijn van een arts of psychiater.

• De jeugdrechtbank moet de maatregel goedkeuren.

Een belangrijke nuance is dat de ouders of wettelijke vertegenwoordigers vaak betrokken zijn bij de beslissing, maar hun toestemming is niet altijd vereist als de jongere ernstig gevaar loopt.

Rechten van de minderjarige

Ook wanneer een jongere gedwongen wordt opgenomen, behoudt hij of zij een aantal fundamentele rechten:

• Recht op bijstand door een advocaat (dit is steeds een jeugdadvocaat via pro Deo-bijstand zal werken – dit is dus gratis voor de minderjarige).

• Recht op informatie over de opname en de behandeling.

• Recht op contact met de buitenwereld, zoals ouders, vrienden en een advocaat (behalve als dit gevaarlijk zou zijn).

• Recht op een menselijke behandeling en een verblijf in een aangepaste, veilige omgeving.

• Recht op verzet tegen de opname via juridische procedures (bijv. via een advocaat).

Wat gebeurt er na de opname?

Een gedwongen opname is nooit bedoeld als een langdurige straf of opsluiting. Het is een tijdelijke maatregel met als doel de jongere te stabiliseren en beschermen, waarna er gezocht wordt naar alternatieve zorg of begeleiding. Het doel is steeds herstel en re-integratie in een veilige omgeving.

Delicate balans tussen bescherming en rechten

De collocatie van minderjarigen is een uiterst delicaat evenwicht tussen het beschermen van de jongere en zijn/haar omgeving enerzijds, en het respecteren van de fundamentele rechten anderzijds. Het blijft een maatregel die met de grootste omzichtigheid, zorgvuldigheid en toetsing moet worden toegepast.

De gedwongen opname van een minderjarige is nooit een gemakkelijke keuze, maar soms onvermijdelijk. Transparante communicatie, juridische bijstand en een mensgerichte aanpak zijn cruciaal om de rechten én het welzijn van de jongere te waarborgen.

Wil je meer weten over je rechten als ouder of als jongere in zo’n situatie? Neem dan contact op met één van onze gespecialiseerde jeugdadvocaten. Professionele ondersteuning kan een wereld van verschil maken.