Voorlopige hechtenis

Stel je voor: je wordt gearresteerd voor een misdrijf, maar je bent nog niet veroordeeld. Mag de staat je dan al opsluiten? Dit is mogelijk via de voorlopige hechtenis, een maatregel die toelaat een verdachte in afwachting van zijn proces in de gevangenis te houden. Het is een zwaar en ingrijpend instrument dat strikt gereguleerd is en onder toezicht staat van de raadkamer. In deze blog bekijken we hoe voorlopige hechtenis werkt, wat de voorwaarden zijn, en welke controlemechanismen bestaan om misbruik te vermijden.

Wat is voorlopige hechtenis?

Voorlopige hechtenis is de vrijheidsberoving van een verdachte die nog niet veroordeeld is, maar waarvan men ernstige aanwijzingen van schuld heeft waaruit blijkt dat hij een strafbaar feit heeft gepleegd. Het doel is niet om te straffen, maar om:

• de openbare orde te beschermen;

• het onderzoek niet te laten verstoren (collusiegevaar);

• vluchtgevaar te vermijden;

• te voorkomen dat de verdachte nieuwe feiten pleegt (recidivegevaar).

De voorlopige hechtenis wordt enkel toegepast als er ernstige aanwijzingen van schuld zijn én als een van deze bovenvermelde gronden aanwezig is.

Bijvoorbeeld: een Braziliaanse festivalganger wordt ervan verdacht een vrouw te hebben aangerand op een festival. Een aanhouding kan worden bevolen op basis van het vluchtgevaar: er is immers een reëel gevaar dat de verdachte het land zal verlaten en niet meer zal terugkomen voor zijn proces.

Arrestatie en aanhouding: hoe verloopt dat?

1. Arrestatie door politie: bij betrapping of op vraag van de onderzoeksrechter.

2. Voorleiding bij de onderzoeksrechter: binnen 48 uur na arrestatie moet de verdachte voor een onderzoeksrechter verschijnen.

3. Aanhoudingsbevel: de onderzoeksrechter beslist of er een aanhoudingsbevel wordt uitgevaardigd. Indien niet, moet de verdachte worden vrijgelaten.

Deze 48-uurstermijn is essentieel: wordt ze overschreden, dan is de vrijheidsberoving onwettig.

Controle door de raadkamer

De raadkamer is een onderdeel van de rechtbank van eerste aanleg dat toeziet op de rechtmatigheid van de voorlopige hechtenis. Na het aanhoudingsbevel moet de raadkamer binnen 5 dagen oordelen of de hechtenis terecht is.

Daarna komt de zaak om de maand opnieuw voor de raadkamer, die telkens beslist of de hechtenis wordt verlengd of de verdachte wordt vrijgelaten, eventueel onder voorwaarden (zoals een enkelband of huisarrest).

Na de derde verlenging van een maand, wordt de zaak om de twee maanden beoordeeld.

De verdachte heeft het recht om:

• zich te laten bijstaan door een advocaat,

• het dossier in te kijken,

• gehoord te worden,

• en tegen beslissingen beroep aan te tekenen bij de kamer van inbeschuldigingstelling.

Alternatieven voor voorlopige hechtenis

In sommige gevallen kan de onderzoeksrechter of de raadkamer beslissen om de verdachte vrij te laten onder voorwaarden (bv. verbod op contact met slachtoffers, meldingsplicht, avondklok, het volgen van een begeleiding…). Deze maatregel moet de balans bewaren tussen het recht op vrijheid en de noden van het onderzoek of de openbare veiligheid.

Het is daarnaast ook mogelijk om de voorlopige hechtenis uit te voeren onder de modaliteit van het elektronisch toezicht. Er blijft dan sprake van een voorlopige hechtenis, doch deze wordt dan niet meer uitgeoefend in de gevangenis. In het kader van een elektronisch toezicht als modaliteit van de voorlopige hechtenis, dient men 24u op 24u binnen te blijven en kan men de eigen woning niet verlaten. In deze modaliteit, blijft de maandelijkse (en tweemaandelijkse) controle door de raadkamer behouden.

Conclusie

Voorlopige hechtenis is geen straf, maar een uitzonderlijke maatregel die met de grootste zorgvuldigheid moet worden toegepast. De controle door de raadkamer biedt een belangrijk tegengewicht en waarborgt dat elke vrijheidsberoving wettelijk, proportioneel en tijdelijk is. In een rechtsstaat is de bescherming van fundamentele rechten immers geen luxe, maar een basisvoorwaarde voor gerechtigheid.

Word jij of iemand uit je omgeving aangehouden in voorlopige hechtenis? Schakel dan altijd een gespecialiseerd strafpleiter in. De eerste uren en dagen zijn immers cruciaal voor het verder verloop van het dossier.

Bij Advo-recht.be hebben we de nodige kennis en expertise om deze bijstand te leveren.